22 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Ziemi, który przypomina, że troska o naszą planetę to wspólna odpowiedzialność. Jednym z najskuteczniejszych sposobów realnego wpływu na środowisko jest wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) – zarówno w skali przemysłowej, jak i domowej. Jak to działa w praktyce?
Czym jest GOZ?
Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) to sposób zarządzania zasobami, który skupia się na zmniejszaniu ilości odpadów i ponownym wykorzystywaniu surowców. Zamiast wyrzucać przedmioty, dąży się do ich naprawy, recyklingu lub przetworzenia na coś nowego. GOZ obejmuje więc również kompostowanie, odpowiedzialne zakupy i edukację ekologiczną. Celem jest, by zasoby były wykorzystywane efektywnie, a odpady zyskały nową wartość, stając się zasobem.
Jak ZUT wdraża gospodarkę cyrkularną?
1. Sortowanie – odzysk surowców i ograniczenie odpadów
Nowoczesna sortownia na terenie Zakładu Utylizacyjnego to serce procesu odzysku surowców z odpadów zmieszanych. Dzięki zaawansowanej technologii możliwe jest oddzielenie wartościowych materiałów – takich jak metale, szkło, tworzywa sztuczne czy papier – które następnie trafiają do recyklingu.
To właśnie tu odpady, które niegdyś uznawano za „końcowe ogniwo cyklu”, zyskują nowe życie – stają się surowcem do wytwarzania kolejnych produktów. Zamiast lądować na składowisku, wracają do obiegu. Dzięki temu ograniczamy eksploatację zasobów naturalnych i zmniejszamy ilość odpadów trafiających do środowiska.
2. Kompostowanie – odzysk materii organicznej i produkcja „Czarnego złota ogrodników”
Bioodpady – czyli resztki jedzenia, obierki, liście, fusy – to odpady, które przy właściwym zagospodarowaniu również mogą stać się cennym zasobem. W Zakładzie Utylizacyjnym trafiają do hermetycznej kompostowni, gdzie powstaje z nich certyfikowany polepszacz gleby SK-9, potocznie nazywany „Czarnym złotem ogrodników”.
To naturalny nawóz, który wraca do gleby i zasila miejskie ogrody, zieleńce czy działki. Dzięki temu domykamy biologiczny obieg materii – to, co pochodzi z natury, wraca do niej w formie pożytecznej i bezpiecznej. Kompostowanie zmniejsza też emisję gazów cieplarnianych (m.in. metanu) i pozwala ograniczyć ilość odpadów trafiających do przetwarzania mechanicznego.
3. Sorterownie – drugie życie dla trudnych odpadów
Nie wszystko można wrzucić do przydomowego kosza. Właśnie dlatego tak ważną funkcję spełniają Gdańskie Sorterownie, czyli Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK-i) – Rudniki oraz Szadółki. To miejsca, gdzie mieszkańcy bezpłatnie oddają m.in. elektrośmieci, chemikalia, tekstylia, gruz czy meble.
Założeniem działania gdańskich Sorterowni jest oddzielanie odpadów problemowych od reszty strumienia odpadów, co zwiększa szansę ich ponownego wykorzystania lub bezpiecznego unieszkodliwienia. Dzięki temu odzyskujemy cenne surowce (np. metale z elektroniki) i zmniejszamy ryzyko zanieczyszczeń.
4. Mikrolasy – przywracanie wartości zdegradowanym terenom
Mikrolasy to niezwykły przykład „naturalnego recyklingu przestrzeni”. Ich nasadzenia to odnowa biologiczna i społeczna terenów, które wcześniej zostały wykluczona z obiegu – często przez działalność przemysłową, intensywną urbanizację lub zanieczyszczenie. Zakładane na zdegradowanych, nieużytkowanych gruntach, zmieniają nieużytki w żywe, gęsto nasadzone miejskie mikrosiedliska. Dzięki zaangażowaniu mieszkanek i mieszkańców naszego miasta, od 2023 udało się nam zazielenić już siedem zdegradowanych fragmentów ziemi w obrębie Gdańska. Ponadto, dla użyźnienia ziemi pod nasady, wykorzystaliśmy już blisko 130 ton Czarnego złota ogrodników!
5. Edukacja i odpowiedzialność społeczna – zmiana myślenia, zmiana nawyków
Gospodarka o obiegu zamkniętym nie zadziała bez świadomości społecznej. Dlatego jednym z filarów działań ZUT są programy edukacyjne, kampanie i warsztaty, które uczą mieszkańców, jak dbać o środowisko, segregować odpady, ograniczać śmieci i rozumieć wpływ codziennych decyzji na planetę.
Dobrym przykładem jest kampania „Mądrości Przeszłości”, która przypomina o ekologicznej mądrości naszych babć i dziadków – o oszczędności, szacunku do jedzenia, gospodarnych nawykach. Inicjatywa opiera się na wymianie doświadczeń, dzięki której starsze pokolenia dzielą się praktyczną wiedzą i nawykami sprzyjającymi zrównoważonemu stylowi życia, a młodsze – odkrywają, jak wiele z tych rozwiązań można zastosować również dziś.
GOZ w mikroskali – co możesz zrobić w swoim domu?
Działanie w duchu GOZ nie musi oznaczać rewolucji. Oto kilka prostych kroków, które każdy może wdrożyć na co dzień:
- Kupuj odpowiedzialnie – wybieraj produkty dobrej jakości, unikaj jednorazówek.
- Naprawiaj i oddawaj – zanim coś wyrzucisz, spróbuj naprawić albo przekazać komuś, komu się przyda.
- Segreguj odpady – dobrze posegregowane surowce mogą zostać ponownie wykorzystane.
- Kompostuj bioodpady – nawet niewielki, balkonowy lub przydomowy kompostownik pozwoli Ci samodzielnie wytworzyć naturalny nawóz dla twoich roślin. Jeśli decydujesz się wyrzucać bioodpady do brązowego pojemnika, pamiętaj, by najpierw pozbyć się worka.
- Zainspiruj innych – opowiadaj o swoich działaniach, dziel się dobrymi praktykami.
Gospodarka o obiegu zamkniętym zaczyna się od codziennych decyzji. Każdy dobrze wyrzucony odpad, każda naprawiona rzecz i każda roślina w ogrodzie to krok ku lepszej przyszłości. Działaj lokalnie – zmieniaj globalnie. ♻️
