Zapraszamy do przeczytania wywiadu z Piotrem Rybarczykiem z Katedry Inżynierii Procesowej i Technologii Chemicznej Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej na temat fitoremediacji.
Jednym z tematów, które leżą w obszarze zainteresowań naukowców, jest fitoremediacja, czyli sposób na oczyszczenie środowiska z niebezpiecznych substancji z wykorzystaniem roślin wyższych. O badaniach fitoremediacyjnych prowadzonych na terenie Zakładu rozmawiamy z Piotrem Rybarczykiem z Katedry Inżynierii Procesowej i Technologii Chemicznej Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej. Ścisła i długofalowa współpraca ze środowiskiem naukowym jest jednym ze strategicznych celów Zakładu Utylizacyjnego w Gdańsku.
ZU: Warto przypomnieć, że fitoremediacja jest metodą oczyszczania elementów środowiska (gleby, wód gruntowych i powierzchniowych, osadów ściekowych i powietrza) z wykorzystaniem roślin i towarzyszących im mikroorganizmów. Jakie są wady i zalety tego procesu? Jakie rośliny wykorzystuje się w tym procesie?
Piotr Rybarczyk: Dzięki tej metodzie, w sposób zrównoważony i niskimi kosztami można oczyszczać glebę np. z metali ciężkich, węglowodorów czy pozostałości leków. Główną wadą tej metody jest długi czas potrzebny do poprawy stanu środowiska (miesiące, lata), pomimo iż do procesu fitoremediacji wykorzystywane są często tzw. rośliny szybkorosnące (np. wierzba, miskant olbrzymi, trawy).
Jednak szereg zalet, jak np. poprawa walorów estetycznych (możliwość wykorzystania roślin dekoracyjnych), możliwość jednoczesnego oczyszczanie powietrza (większa produkcja tlenu, zielona bariera dla powietrza zanieczyszczonego związkami zapachowymi, np. przy zakładach utylizacji odpadów), dobra skuteczność oczyszczania gleby i możliwość pozyskania surowca energetycznego, przemawiają za wzrostem zainteresowania i wykorzystaniem tej metody m.in. na zanieczyszczonych, nieeksploatowanych terenach przemysłowych.
ZU: Zakład Utylizacyjny bierze udział w projekcie od 2019 r. Kim są pozostali partnerzy i jakie są jego główne założenia?
PR:Wykorzystanie fitoremediacji odbywa się w ramach projektu BAPR – Baltic Phytoremediation. Jest to międzynarodowy projekt, trwający od końca 2019 roku, dofinansowany z funduszy Interreg Południowy Bałtyk. Biorą w nim udział partnerzy ze Szwecji (m.in. Uniwersytet Linneusza w Kalmarze), Litwy (np. Litewskie Centrum Badawcze Rolnictwa i Leśnictwa) i Polski (ZU, PG).
Celem projektu jest podniesienie świadomości i zwiększenie wykorzystania zielonych technologii do oczyszczania środowiska w regionie morza Bałtyckiego. W ramach projektu prowadzone są łącznie trzy tzw. studia przypadku (Pilot Case), po jednym w Szwecji, na Litwie i w Polsce.
ZU: Czym dokładnie jest Pilot Case?
PR: Pilot Case to obiekt badawczy, w którym prowadzi się doświadczenia pilotażowe, w tym przypadku z wykorzystaniem fitoremediacji. Jeden z takich obiektów zlokalizowany jest na terenie ZU, pomiędzy halą hermetycznej kompostowni, a składowiskiem odpadów. Pilot Case na terenie ZU powstawał na przełomie 2020 i 2021 roku. Obejmuje poletko uprawne (uprawa roślin na poletku zachodzi w rzeczywistych warunkach przyrodniczych), dwie szklarnie do prowadzenia badań w tzw. warunkach modelowych (szklarnie zapewniają jak najbardziej dogodne warunki do wzrostu roślin m.in dzięki kontroli i regulacji temperatury wewnątrz szklarni, dodatkowemu oświetlenie i układowi do kontrolowanego nawadniania roślin) oraz terenowe laboratorium do przygotowania materiałów i próbek do analizy. Do procesu fitoremediacji wykorzystywany jest tu miskant olbrzymi, który obecnie rośnie, zarówno na poletku, jak i w szklarniach.
ZU: Na jakie rezultaty możemy liczyć?
PR: W wyniku prowadzenia procesu fitoremediacji na terenie ZU, oczekujemy zmniejszenia zanieczyszczenia gleby na terenie eksperymentu oraz określenia jak najbardziej dogodnych warunków wspomagania wzrostu roślin i skutecznego oczyszczania gleby (m.in. z metali ciężkich i zanieczyszczeń organicznych, np. ropopochodnych), wskutek zmian składu gleby.
Poletko doświadczalne zostało podzielone na różne obszary: grunt rodzimy, gleba/materiał z terenu starego składowiska odpadów, grunt rodzimy wzbogacony kompostem produkowanym przez ZUT (polepszacz gleby, tzw. Czarne Złoto Ogrodników). Z kolei w szklarniach, rośliny są hodowane w doniczkach w glebie rodzimej zmieszanej z polepszaczem (w różnych proporcjach). Dodatkowo, do doniczek dozowane są odcieki ze składowiska odpadów. Spodziewamy się, że realizacja założonego planu badań pozwoli odpowiedzieć na pytania, jak bardzo polepszacz gleby poprawia skuteczność fitoremediacji oraz czy odcieki ze składowisk, będące mieszaniną bardzo wielu związków (zarówno toksycznych, jak i wartościowych dla wzrostu roślin), można także oczyszczać za pomocą fitoremediacji, poprawiając jednocześnie skuteczność procesu.
ZU: W jaki sposób możemy określić skuteczność fitoremediacji?
PR: To oceniać będziemy m.in. na podstawie zmian składu gleby, porównując stężenia wybranych związków w próbkach gleby, pobranych na początku procesu oraz po sezonach wegetacyjnych w latach 2021 i 2022.
ZU: Dziękujemy za rozmowę
